اعجاز بیانی قرآن در گزینش الفاظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش پژوه دکتری تفسیر تطبیقی، مجتمع آموزش عالی بنت الهدی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.

چکیده

اعجاز، دلیل صدق ادعای حقانیت هر پیامبر و مدعی رسالت الهی است. قرآن، معجزه پیامبر(ص) و اعجاز بیانی قرآن از برجسته‌ترین وجوه اعجاز قرآنی است که باوجود پیشرفت روزبه‌روز سطح سخنوری و فن بیان، عجز بشری از آوردن همانند آن نمایان است و جاودانگی آن به‌قوت خویش باقی است. یکی از وجوه اعجاز بیانی قرآن، گزینش الفاظ و انتخاب آنهاست. چینش کلمات در عبارت‌هاى قرآنى بسیار دقیق و جایگزین‌ناپذیر هستند به‌گونه‌ای که نمی‌توان کلمه‌اى را به‌جاى مترادف خود گذاشت. این دقت و ظرافت در کاربرد الفاظ قرآن فقط منحصر در قدرت الهى است و توان علم انسان در این زمینه محدود است و این نشانه اعجاز قرآن است که با گذر زمان فرسوده نمی‌شود. مقاله حاضر باشیوه توصیفی-تحلیلی، اعجاز بیانی قرآن در گزینش الفاظ را بررسی می‌کند و نمونه‌های متعددی از فرآیندهایی که در اتخاب واژگان قرآنی به‌کار گرفته شده را ارائه می‌دهد. استواری واژه‌ها، مأنوس بودن واژگان، خوش‌آهنگی، رعایت عفت، نکته‌سنجی، تناسب لفظی و معنایی، سهولت ادای کلمات و نوع تقابل واژه‌ها از مهمترین موارد است.
 

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم (1380). مترجم: مکارم شیرازی، ناصر. قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
    1. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان ا‌لعرب. بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع‏.
    2. احمدیان، عبدالله (1382). قرآن‌شناسی. تهران: نشر احسان.
    3. اسکندرلو، محمدجواد (1390). اعجاز قرآن و مصونیت از تحریف. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص).
    4. اندلسى، عبدالحق ابن عطیه (۱۳۹۵). تفسیر المحرر الوجیز فى تفسیر القرآن العزیز. بیروت: دار الکتب العلمیه.
    5. انیس، ابراهیم.، و دیگران (1382). فرهنگ المعجم الوسیط. تهران: انتشارات اسلامی.
    6. بهشتی، سید محمدحسین (1387). کیف نفهم القرآن. قم: تبیان.
    7. حسینی دشتی، مصطفی (1379). دایره المعارف جامع اسلامی. تهران: مؤسسه فرهنگی ارابه.
    8. خویی، سید ابوالقاسم (1385). مرزهای اعجاز. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
    9. خویی، سیدابوالقاسم (1430). البیان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی‏.
    10. راغب اصفهانی، ابی‌القاسم (۱۴۰۵). مقدمه جامع التفاسیر. کویت: انتشارات دار الدعوه.
    11. رشیدرضا، سیدمحمد (1414). تفسیر المنار. بیروت: دار المعرفه.
    12. سعیدی روشن، محمدباقر (1379). علوم قرآن. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    13. سیوطی، جلال‌الدین (1379) الاتقان فی علوم قرآن. بیروت: دار الکتب العربی.
    14. صبحی صالح (1372). مباحث فی علوم قرآن. قم: الشریف الرضی.
    15. طباطبایی، سید محمدحسین (1378) المیزان. قم: انتشارات اسلامی.
    16. طریحی، فخرالدین (1362) مجمع البحرین. تهران: مرتضوی.
    17. طوسی، محمد بن حسن (1372) کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. قم: بی‌نا.
    18. عرفان، حسن (1379). شیوه‌های اعجاز قرآن. تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
    19. علوی، یحیی بن حمزه (1391). الطراز لاسرار البلاغه و علوم حقائق الاعجاز. قم: انتشارات ذوی القربی.
    20. فتحی، علی (1396). معیارپذیری تفسیر قرآن رهیافت‌ها و چالش‌ها. قم: سمت.
    21. معرفت، محمدهادی (1374). التمهید فی علوم القرآن. قم: التمهید.
    22. مکارم شیرازی، ناصر (1365). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    23. مؤدب، سید رضا (1379). اعجاز قرآن در نظر اهل بیت عصمت (ع) و بیست نفر از علمای بزرگ اسلام. قم: احسن الحدیث.