عوامل و موانع شناختی فقر فکری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش پژوه کارشناسی ارشد تفسیر و علوم قرآن، از کشور افغانستان، مجتمع آموزش عالی بنت الهدی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.

2 استادیار گروه قرآن و حدیث، مجتمع آموزش عالی بنت الهدی، جامعه المصطفی العالمیه قم، ایران/ پژوهشگر گروه تفسیر پژوهشگاه مطالعات اسلامی، جامعه الزهراء (س)، قم، ایران.

چکیده

قوه تفکر و تعقل، بزرگ‌ترین نعمت الهی ویژه‌ انسان‌هاست و نقش و جایگاه ویژه‌ای در زندگی بشری دارد. قدرت تفکر برای انسان، شناخت و آگاهی به‌ارمغان می‌آورد و فرد را به انجام کارهای عاقلانه و آگاهانه وامی‌دارد. بااین‌حال، گاهی قوه تفکر با عوامل مزاحمی مواجه می‌شود که مانع شناخت صحیح این نیرو در زندگی می‌شود. هر کس از قوه تفکر و تعقل خدادادی خود در راستای رشد، هدف‌گذاری صحیح و تلاش برای بهبود شرایط زندگی فردی و اجتماعی استفاده نکند یا به‌دلایلی قادر به استفاده از آن نباشد دچار فقر فکری خواهد شد. نوشتار حاضر باروش توصیفی-تحلیلی و استناد به آیات قرآن کریم و روایات درصدد تبیین عوامل و موانع فقر فکری است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که جهل، اعتماد به ظن و گمان و بی‌توجهی به قوه عاقله از عوامل فقر فکری هستند. همچنین، تبیین جایگاه تعقل و توجه به علم و یقین، مبارزه با جهل و نادانی، موانع فقر فکری در عرصه شناخت است.
 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن کریم (1380). مترجم: مکارم شیرازی، ناصر. قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
  2. نهج‌البلاغه (1386). مترجم: دشتی، محمد. قم: انتشارات مسجد مقدس جمکران.
    1. ابن عاشور، محمدطاهر (1421). التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسه التاریخ.
    2. ابن منظور، محمد بن مکرم (1408). لسان العرب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    3. ایازی، سید علی‌نقی (1396). موانع تفکر در فرایند پیشرفت براساس آیات و روایات. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    4. برزنونی، حبیب‌الله (1390). اخلاق در قرآن. مشهد: امید مهر.
    5. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (1410). غرر الحکم و درر الکلم. محقق: رجایی، سید مهدی. قم: دار الکتاب الاسلامی.
    6. حرعاملی، محمد بن حسن (1421). وسائل الشیعه. تصحیح: ربانی شیرازی، عبدالرحیم. بیروت: دار الاحیاء.
    7. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد (1390). مفردات الفاظ القرآن. قم: دفتر نشر نوید اسلام.
    8. رسولی محلاتی، سید هاشم (1388). مبارزه با گناه. تهران: انتشارات شمیم یاس ولایت.
    9. سبزواری، محمد (1402). الحدید فی تفسیر القرآن المجید. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
    10. سیوطى، عبدالرحمن بن ابى ‏بکر (1404). الدر المنثور فى تفسیر المأثور. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى.
    11. طباطبایى، سید محمدحسین‏ (1417). المیزان فى تفسیر القرآن. قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه.
    12. طوسی، محمد بن حسن (1389). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    13. عیاشى، محمد بن مسعود (1380). تفسیر العیاشی. تهران‏: چاپخانه علمیه.
    14. غزالی طوسی، محمد بن محمد (1392). احیاء علوم الدین. بیروت: دار الکتاب العربی.
    15. فراهیدی، خلیل بن احمد (1410). العین. محقق: مخزومی، مهدی.، و سامرایی، ابراهیم. قم: دار الهجره.
    16. فیض الاسلام اصفهانی، سید علی‌نقی.، و خوش‌نویس، طاهر (1377). ترجمه و شرح الصحیفه السجادیه. تهران: فقیه.
    17. قمی، عباس (1392). مفاتیح الجنان. قم: دانش.
    18. کلینی، محمد بن یعقوب (1365). اصول کافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    19. اللیثی واسطی، علی (1376). عیون الحکم و المواعظ. قم: دار الحدیث.
    20. مجلسی، محمدباقر (بی‌تا). بحارالانوار. بیروت: الوفاء.
    21. محمدخانی، زینب (1393). نقش علم و ایمان در خودسازی از دیدگاه قرآن. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    22. محمدی ری‌شهری، محمد ( 1378). خردگرایی در قرآن و حدیث. مترجم: مهریزی، مهدی. قم: دار الحدیث.
    23. مصطفوی، حسن (1388). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
    24. مطهری، مرتضی (1388). ده گفتار. تهران: صدرا.
    25. مطهری، مرتضی (1396). شناخت ازمنظر قرآن. تهران: صدرا.
    26. مکارم شیرازی، ناصر.، و همکاران (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    27. موسوی تبریزی، سید محسن ( 1381). تقوی و اخلاق قرآنی. قم: مؤسسه فرهنگی و نشر نور علی‌نور.
    28. موسوی خمینی، روح‌الله ( 1386). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسه‌ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
    29. موسوی خمینی، روح‌الله (1377). شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسه‌ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
    30. موسوی خمینی، روح‌الله (1385). صحیفه‌ امام. تهران: مؤسسه‌ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
تحقیقات قرآنی و حدیثی
دوره 7، شماره 11
1404
صفحه 61-76

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار